Inspiratie
Leestips ………….
⇒ Onbehagen (Paul Verhaeghe, 2023).
Schrijver is psychoanalyticus en legt in dit boeiende boek uit, waarom in onze (en elke) samenleving een gevoel van onbehagen aanwezig is. Onbehagen begint al tijdens de volwassenwording. Enerzijds willen mensen erbij horen, bij de ander, bij de groep. Daartegenover staat het verlangen naar autonomie, naar het uniek en origineel willen zijn. ‘Tussen deze twee schuurt het; teveel van het ene doet ons verlangen naar het andere, en omgekeerd’. Dat spanningsveld ziet Verhaeghe ook tussen samenleving en burger: ‘We willen erbij horen maar ook weer niet, of toch niet helemaal, we willen ook onze eigen zin doen’. In dit boek typeert hij de vroegere maatschappij tot 1980 en analyseert hij de ontwikkeling daarna van de samenleving van de hedendaagse mens. Op indringende wijze beschrijft hij hoe en waarom de samenleving ‘een maatschappij vol individuen’ is geworden. En hoe in deze tijd de oorzaak van het onbehagen buiten zichzelf wordt gezocht (de vreemdelingen, de elite). Schrijver legt uit hoe op dit moment sprake is van pseudoautonomie en gebrek aan verbondenheid, waaronder verdwijning van het persoonlijk contact. Hij formuleert het zo: ‘In een wereld waarin concurrentie de toon zet, is het behoren tot een groep niet langer vanzelfsprekend en worden we eenzaam angstig’. Een veelheid aan onderwerpen wordt in dit boek beschreven: agressie, angst, ongelijkheid, polarisatie, ultrarechts, neo liberalisme, verschuiving van autoriteit naar macht, consumentisme, ratrace, vrijheid. Lezenswaardige vakliteratuur voor iedere professional. Onbehagen is volgens Verhaeghe van alle tijden. Net zo als de oplossing: ‘Een maatschappij wordt een samenleving wanneer mensen er zich thuis voelen omdat ze zich kunnen ontplooien als individu én als sociale wezens’.
⇒ Elkaar eerlijk behandelen (Kees van den Bos, 2023).
Schrijver is hoogleraar sociale psychologie en doet in dit boek verslag van zijn studie naar de invloed van een eerlijke behandeling op maatschappelijke (on)vrede. Een eerlijke behandeling betekent voor mensen, dat zij zich gewaardeerd voelen. ‘Een oneerlijke en onrechtvaardige behandeling doet zo’n pijn, omdat dit communiceert dat je groep, gemeenschap of maatschappij niet zoveel om je geeft’. Een oneerlijke behandeling voedt wantrouwen, polarisatie en achterdocht. In dit lezenswaardige boek legt Van den Bos uit, dat mensen vooral naar de eerlijkheid van processen en procedures kijken om te kunnen beoordelen of iemand of een instantie te vertrouwen is. Wanneer mensen ervaren dat zij op een eerlijke en rechtvaardige manier worden behandeld, reageren zij positiever op de manier waarop er met hen wordt omgegaan. Schrijver noemt dit het ‘eerlijk proces effect’. Hij onderbouwt in dit boek hoe het ‘eerlijk proces effect’ bijdraagt aan het voorkomen en overwinnen van wantrouwen, polarisatie en achterdocht (complotdenken) in de maatschappij. Een belangrijke conclusie voor autoriteiten die werkzaam zijn bij overheid, wetenschap en recht, maar ook voor leidinggevenden bij bedrijven en organisaties. Een eerlijke behandeling geeft aan dat je door je leidinggevende gewaardeerd en gerespecteerd wordt en dat je er toe doet. Terwijl een oneerlijke behandeling aangeeft dat je er niet zo toe doet bij autoriteiten en leidinggevenden. Hierdoor worden persoonlijke onzekerheid, wantrouwen, onvrede en conflicten vergroot. Speciale aandacht besteedt schrijver aan eerlijk proces effect in relatie tot wantrouwen, polarisatie en complotdenken. Nuttige vakliteratuur voor iedereen die werkt voor mensen, groepen, organisaties en maatschappij.
⇒ Beter met conflicten (Michael Michiels en Stijn Deprez, 2023).
‘Als er straffen moeten uitgedeeld worden, maken we eerst een herstelplan. Pas als er dan nog geen oplossing is, volgen er sancties’. Met deze zin geven schrijvers kernachtig weer wat zij bedoelen: bij conflicten gaat het om de kunst van het ‘beter samenleven’. Samenleven in organisaties, scholen, zorginstellingen, bedrijven enzovoort ‘kan mooi, inspirerend en liefdevol zijn. Maar vlekkeloos is het nooit en bij momenten gewoon verdomd lastig en moeilijk’. Schrijvers leggen de nadruk op: draag consequent zorg voor verbinding tussen mensen. Zij vinden dat conflicten beter aangepakt kunnen worden en zij pleiten voor herstelgericht werken. Hun boek staat vol met inspirerende voorstellen en praktijksituaties. Zij richten zich in hun boek vooral op jongeren en scholen, maar hun visie en onderdelen van hun aanpak zijn ook toepasbaar in (management)teams en organisaties. Bij herstelgericht werken gaat het niet alleen om het oplossen van conflicten. De focus ligt veel breder: in de relaties tussen mensen kunnen zich allerlei verstoringen voordoen zoals pesten, intimidatie, discriminatie, onheuse bejegening, buitensluiten en andere vormen van grensoverschrijdend gedrag. Dergelijk gedrag schaadt niet alleen een persoon, maar ook de organisatie en het team waarin dergelijk gedrag plaats vindt. Schrijvers leggen uit waarom alle betrokkenen actief bij het herstel van conflict of ongewenst gedrag betrokken moeten worden. In hun boek dragen zij niet alleen ideeën aan voor curatieve werkwijzen, maar ook voor preventieve. Lezenswaardige vakliteratuur voor managers, hr-adviseurs, vertrouwenspersonen, docenten, juristen, ambtenaren en anderen die zich bezig houden met conflicten en ongewenst gedrag en het de-escaleren en voorkomen daarvan.
⇒ Anders (Frans de Waal, 2022).
Schrijver is primatoloog en behandelt in dit boek gender- en sekseverschillen bij de mens en andere dieren. Hij is deskundig op het gebied van sociaal gedrag van mensapen en hoe dat zich verhoudt tot het gedrag van mensen. Hij heeft veel geleerd van individuele primaten. Hij stelt: ‘Alles wat we doen, is een afspiegeling van het samenspel tussen genen en omgeving. Omdat onze biologische natuur slechts de helft van deze combinatie uitmaakt, ligt verandering altijd binnen bereik’. Geen mens is hetzelfde. Schrijver zou niet in een wereld zonder gender of sekse willen leven. Hij staat versteld van oproepen tot een genderneutrale maatschappij, waarin de biologische sekse er nauwelijks toe doet. Het boek van De Waal is zo bijzonder, omdat het een uitgebreide inkijk geeft in onderzoeken naar gedrag van primaten en verschillen tussen mannen en vrouwen. De Waal behandelt diverse onderwerpen, zoals zorgzaamheid, Uit onderzoek naar de zorg van rattenjongeren is gebleken, dat als ze frequent worden gelikt, ze beter gesocialiseerd en nieuwsgieriger opgroeien dan weinig gelikte jongen, die nerveus en gespannen blijven. Naast zorgzaamheid gaat schrijver dieper in op ‘de vrede bewaren’ bij primaten en legt de link naar mensen. Andere boeiende onderwerpen zijn onder meer homoseksuele seks, alfamannen/-vrouwen, geweld, paringsspel, seksuele signalen. Zeer lezenswaardig boek, met vele voorbeelden op basis van onderzoek, voor iedereen die meer wil weten over ‘gender door de ogen van een primatoloog’. Boeiende vakliteratuur voor wie voor en met mensen (oud en jong) werkt.
⇒ Voorbij de managementmaatschappij (Marjolein Quené, 2022).
‘De kern van de managementleer is dat de manager eerst een financieel doel stelt; hij maakt een businesscase’. Op basis hiervan wordt, zo legt schrijver uit, de businesscase realiteit en het gestelde financiële doel gehaald. Wanneer deze denkwijze dominant wordt – niet alleen in het bedrijfsleven maar ook bij de overheid, het onderwijs, de zorg en dergelijke – verandert de samenleving in een managementmaatschappij. ‘In een managementmaatschappij weegt de financiële opbrengst onder aan de streep zwaarder dan andere belangen of overwegingen’. Doorspekt met vele casussen laat schrijver zien wat de (dominante) rol van management in onze maatschappij is geworden gedurende de afgelopen 40 jaar. Dit boek is geen managementboek dat uitlegt hoe de manager nog beter zou kunnen managen. Schrijver legt uit hoe inhoudelijke doelstellingen en ambities zijn gefinancialiseerd, zijn veranderd in financiële/aandeelhouders doelen en ambities. Zonder dat iedereen deze verandering van perspectief door heeft. Niet het belang van bijvoorbeeld de cliënt en goede zorg staat voorop, maar de rendementsberekening en de aandeelhouders winst. Uiteindelijk wordt dan goede zorg alleen nog geleverd door liefdadigheid of voor de cliënt die het kan betalen. Dit boek werpt een kritische blik op de decennia lange invloed van (financieel) managementdenken op werk, democratie en vrijheid. We kunnen ons aan deze managementleer blijven aanpassen, maar de ambitie van schrijver is om weer intensief de inhoud van doelen en ambities centraal te stellen. Zeer lezenswaardig voor bestuurders en politici, maar zeker ook voor zorg- en hulpverleners, ambtenaren, docenten, zelfstandigen, management- en beleidsadviseurs.
⇒ Het tij tegen (Herman Tjeenk Willink, 2023).
Vaak wordt de term democratie ten onrechte verengd tot vertegenwoordigende of parlementaire democratie. Schrijver – meer dan een halve eeuw direct betrokken bij ontwikkelingen in en rond de overheid – benadrukt in dit boek het belang van de maatschappelijke democratie. Hij noemt dit ‘actief burgerschap’ of ‘burgerschap als publiek ambt’. Hij ziet dit als complement van de vertegenwoordigende democratie en als belangrijk tegenwicht tegen de eigen dynamiek van de overheid. Belangrijk voor gemeenschapszin en de aanpak van de grote wereldproblemen en het functioneren van de overheid. De overheid dient zijns inziens ruimte en mogelijkheden voor dat actieve burgerschap te creëren. Met extra aandacht voor burgers die ‘buiten de boot dreigen te vallen’. ‘Gezag is altijd ook moreel gezag’. Voor schrijver betekent dit, dat professionals op de werkvloer ruimte hebben voor een eigen, normatieve beoordeling en recht hebben om ‘nee te zeggen’. Zij moeten kunnen ’tegenpraten’. Actief burgerschap geldt niet alleen voor de samenleving als geheel, maar ook voor organisaties en de werkvloer. ‘Problemen ontstaan daar waar tegenwicht ontbreekt’. Schrijver wil het tij keren. ‘Niet meer eerst het geld en dan de mensen, maar omgekeerd’ (Claudia de Breij). Actief burgerschap en recht voorop stellen en economische uitbuiting en maatschappelijke discriminatie afwijzen. Hij ziet de professionals op de werkvloer als de verbinding tussen de Haagse werkelijkheid en de maatschappelijke werkelijkheid waarin burgers leven. Boeiende vakliteratuur voor iedereen die professional op de werkvloer is, voor leidinggevenden, rechters, beleidmakers, politici en burgers.Voor iedereen dus.
⇒ Volgende keer beter (Manja Bomhoff en Yvonne van der Vlugt, 2021).
‘Leren van klachten over je organisatie’. Dat is het thema van dit interessante boekje. ‘Ik heb goud in handen’, zei een klachtbehandelaar, ‘maar niemand die het ziet’. Volgens beide onderzoekers gaan klachten niet alleen over fouten of misstanden, maar laten ze zien wat klagers heel belangrijk vinden en signaleren ze ‘blinde vlekken’ in het professionele werk. Een klacht leidt evenwel niet automatisch tot een verbetering. Basis voor leren is, dat er echt verlangen is om te leren van klachten. Voor leren van klachten is nieuwsgierigheid nodig, interesse in institutioneel leren, het definiëren van de leerdoelgroep, verschillende manieren om te leren, het organiseren van informatiebronnen, goede vragen stellen, gezamenlijk gesprek stimuleren en daarbij meningen/vooroordelen opschorten, het leren van klachten persoonlijk maken (casuïstiek) en van leren een continu proces maken. Schrijvers geven praktische voorbeelden en tips voor het gebruik van klachten als leermateriaal. Nuttige vakliteratuur voor klachten- en ombudsfunctionarissen, vertrouwenspersonen, leidinggevenden en professionals.
⇒ Nieuwe Autoriteit en verbindend gezag voor het onderwijs (Haim Omer, 4e druk, 2021).
‘De autoriteit van leraren is niet meer vanzelfsprekend’. In het verleden steunde de autoriteit op ‘afstand’, controle en gehoorzaamheid, hiërarchie en bestraffing. Maar anderzijds is onderwijs zonder gezag een utopie. Dit boek geeft een model voor ‘Nieuwe Autoriteit’, waarmee leraren in staat zijn om hun status, veerkracht en invloed op legitieme wijze te kunnen opbouwen. Schrijver werkt een aantal basiselementen uit om leraren in deze tijd minder kwetsbaar te maken. Deze sterker makende basiselementen zijn volgens schrijver: aanwezigheid en waakzaamheid in plaats van afstand, zelfbeheersing en van fouten kun je leren, ondersteuning geven vanuit ‘wij’ en ‘samen” , volharding en geduld in plaats van bestraffing. Hij werkt dit uit met praktische voorbeelden en adviezen. Belangrijke voorwaarde voor nieuwe autoriteit is, dat de leraren een zichtbaar collectief vormen. Zijn zijn overal zichtbaar en nabij de leerlingen, zij zijn samen ‘de baas’ op school die ook de gedragsregels bepalen, zij stralen uit dat niet iedere leraar voor zich handelt, maar altijd vanuit het ‘wij’. Schrijver legt met praktijkvoorbeelden uit waarom en hoe leraren en ouders een hecht verbond met elkaar moeten sluiten. Uitvoerig gaat professor Omer in op problematisch gedrag van leerlingen en hoe leraren elkaar kunnen en moeten ondersteunen. Een collega erbij betrekken komt niet zwak over, maar geeft je ‘bredere schouders’. Uitvoerig staat schrijver stil bij de samen bindende rol van de directeur, die steun en bescherming aan leraren biedt. Herstelacties hebben een ereplaats in de Nieuwe Autoriteit, in plaats van straf of sancties. Alle betrokkenen worden uitgenodigd bij schade medewerking te verlenen. Schade kan ook komen door vernederend gedrag, pesten, discriminatie en ander psychologisch en sociaal onveilig gedrag. Een zeer praktisch en inspirerend boek voor docenten en schoolleiders, ouders en hulpverleners.
⇒ Het papieren paleis (Maurits Barendrecht en Maurits Chabot, 2020).
‘Recht houdt mensen bij elkaar’. Schrijvers pleiten voor menselijker recht, voor rechtstoepassing die mensen verbindt. Zij zien recht als bijproduct van andere activiteiten. Vaak gericht op verbeteringen, zoals bijvoorbeeld dierenwelzijn. Daarentegen ervaren zij, dat het recht de kenmerken van het toernooimodel heeft: een juridische strijd. ‘Recht leidt vaak tot een vonnis, maar te vaak niet tot vrede’ (of welzijn). Recht is voorts iets dat mensen moeten halen. Schrijvers constateren dat juristen wel vernieuwing van de rechtstoepassing willen. Dit lezenswaardige boek is het resultaat van hun zoektocht naar mogelijkheden voor vernieuwing. Zij pleiten voor verdere ontwikkeling van ‘onderhandelingstheorie’: bruggen bouwen. Voor een onderhandeling moeten mensen elkaar ontmoeten. Voor en tijdens de ontmoeting is informatie nodig die helpt om mensen tot elkaar te brengen. Niet over wetten of regels, maar over de manier waarop conflicten kunnen worden aangepakt. Gericht op de (oplossing van de) problemen van mensen, niet op procedures, regels en juridische instellingen. Schrijvers geven voorbeelden van de rechter als ‘relatiedokter’, oplossingen aan ‘de keukentafel’ en op het werk, in plaats van juridische gevechten in een rechtszaal. Zij pleiten voor het ontwikkelen van behandelrichtlijnen voor rechtsproblemen, zoals behandelplannen in de medische sector zijn ontwikkeld. In dit lezenswaardige boek worden vele internationale en werkbare vormen voor menselijker recht toegelicht. Aanbevolen literatuur voor advocaten, vertrouwenspersonen, klachten- en ombudsfunctionarissen, managers, hrm-adviseurs, arbodiensten, (semi-)overheden.
⇒ Het grote experiment (Yascha Mounk, 2022).
Schrijver ziet de huidige verandering van homogene naar multiculturele samenlevingen als een groot experiment. In dit boeiende boek geeft hij richtlijnen voor het begeleiden van deze moeilijke transitie. Diversiteit, die de afgelopen 50 jaar aanzienlijk is toegenomen, leidt vaak tot conflict. Rivaliserende identiteitsgroepen kunnen het vredig samenleven ernstig verstoren. Hoe bouw je democratieën waarin ‘buitenstaanders’ worden geaccepteerd als landgenoten? Mounk geeft met zijn boek belangrijk inzicht in de oorzaken van het misgaan van multiculturele samenlevingen, waarom niet iedereen gewoon met elkaar door één deur kan, de macht en gevaren van etnisch nationalisme, de noodzakelijke balans tussen meerderheids- en minderheidsgroepen, de rol van de overheid. Hij pleit voor cultureel patriottisme, waarin ras en religie er minder toedoen. Niet door identiteit te ontkennen, maar vergroting van solidariteit en empathie die etnische en religieuze identiteiten overstijgen en nadruk op wat mensen op kernwaarden en als landgenoten bindt. Aan de hand van onderzoeken doet hij voorstellen voor beleid dat helpt tegen polarisatie en voor wederzijds respect en voor het bouwen van bruggen tussen culturele achtergronden. Zijn devies is: ‘besteed meer tijd aan het vormgeven van een multiculturele toekomst in het klein, in je eigen leven’. De inhoud van dit boek is ook inspirerend voor diversiteits- en inclusiviteitsbeleid in bedrijven en organisaties.
⇒ De kunst van het ongelukkig zijn (Dirk de Wachter, 2019).
Deze bekende psychiater-psychotherapeut vraagt zich af: “Hoe zit dat nu, met al dat geluk?”. Hij pleit ervoor de kunst van het leven te zien als “accepteren dat lastigheden en tekorten bij het leven horen, en ze delen met anderen. Als je dat doet, zal verdriet, groot en klein draaglijker worden”. “Ongelukkig zijn maakt deel uit van het leven. Je bent niet ziek als je ongelukkig bent”. Hij wijst, in navolging van de Franse filosoof Emmanuel Levinas, op het belang van elkaar ontmoeten, de dialoog met de andere mens, blijven praten, verbinding met elkaar leggen. “De mens wordt heel flexibel en sterk als hij samen met anderen is”. Maar met elkaar praten is iets anders dan een luisterend oor bieden. Het gaat om dialoog, om de “blik van de ander”, om het bespreken van zin en betekenis van het leven. Schrijver stelt dat het streven naar geluk en tevredenheid als levensdoel een vergissing is. Het streven in het leven draait volgens hem om zin en betekenis geven aan het leven. Daarop dient het gesprek met de hulpverlener gericht te zijn. Belangrijke vakliteratuur voor iedereen die mensen wil helpen of begeleiden bij ‘lastigheden en tekorten’ die in het leven voorkomen.
⇒ De glimlach van het lam (David Grossman, 1983/2022).
Deze fascinerende roman is heruitgebracht ter gelegenheid van de uitreiking van de Erasmusprijs aan de schrijver. Deze wil duidelijk maken dat een mens nooit maar één verhaal heeft. Hij spoort aan om door te vragen en anderen zo beter te (blijven) begrijpen. ‘Zelfs als je het niet met iemand eens bent, ieder mens heeft geschiedenis, angsten en drijfveren’. De roman speelt tijdens de (nog steeds actuele) Israëlische bezetting van Palestijns gebied. Het verhaal maakt duidelijk hoe mensen vast kunnen zitten in hun eigen, versteende verhalen. Hoe mensen zaken voor anderen verborgen houden en van de werkelijkheid een grote leugen maken en met hun woorden valse sporen maken. Schrijver laat de hoofdpersonen voortdurend op anderen en op zich zelf reflecteren. Een boeiend boek. Het menselijk drama dat Grossman beschrijft, is nog steeds actueel. Zijn boodschap is om verzoening tussen mensen te bevorderen door je in te spannen tegen polarisatie en voor wederzijds begrijpen. Zeer lezenswaardig voor iedereen die geïnteresseerd is in hoe bezetting en onderdrukking zowel de bezetter als de bezette in zijn greep houdt.
⇒ De eenzame eeuw (Noreena Hertz, 2022, 5e druk).
‘We leven in de eeuw van de eenzaamheid’. Schrijfster doet als hoogleraar verslag van haar uitvoerige onderzoek naar de wereldwijde eenzaamheidscrisis. Al sinds 1978 bestaat er een wetenschappelijk instrument om subjectieve gevoelens van eenzaamheid te meten (gebrek aan liefde, gezelschap of intimiteit). Maar Hertz pleit ervoor om vooral ook de relaties met werkgever, medeburgers, politici en de overheid te meten (ondersteuning en waardering in werk, buurt, overheid en politiek). Eenzaamheid is niet alleen een interne toestand, maar vooral ook een existentiële situatie (gevoelens van buitengesloten worden, machteloosheid, monddood zijn). Deze eenzaamheid hangt samen met globalisering, verstedelijking, groeiende ongelijkheid, nieuwe technologie, sociale media en dergelijke.Het boek beschrijft op uitvoerige en boeiende wijze de oorzaken van eenzaamheid en de samenhang met onder andere neoliberalisme en populisme. Schrijfster roept op tot actie en draagt ideeën, gedachten en voorbeelden aan om tegen structurele oorzaken van eenzaamheid op te treden. Zinvolle vakliteratuur voor bestuurders, managers, beleidsmakers, docenten, hulpverleners, politici, vertrouwenspersonen.
⇒ Helpen bij verlies en verdriet (Manu Keirse, 2017, 12e druk).
Wat iedereen kan overkomen: verlies van iemand van wie je houdt. Rouwen gaat over liefde. Aan de hand van vele herkenbare voorbeelden geeft schrijver inzicht in het omgaan met verlies en verdriet. Niet alleen bij het overlijden van een dierbare, maar ook bij andere verliessituaties (bijv. gezondheid, werk, collega, toekomstperspectief). “Rouwen staat niet gelijk aan afscheid nemen, maar aan anders leren vasthouden”. Verlies en verdriet ga je niet verwerken en gaan ook niet na verloop van tijd over. Schrijver ziet rouwen als een overlevingstocht. “Rouwen is hard werken, het is iets dat je doet en niet iets dat je is aangedaan”. Hiervoor geeft professor Keirse praktische tips, zoals over zogenoemde rouwtaken. De eerste is de werkelijkheid van het verlies onder ogen zien. De tweede is het ervaren van de emotionele pijn en het lijden van het verlies. Als derde noemt hij het je aanpassen aan de nieuwe situatie. De vierde taak omschrijft hij als de band bewaren in de herinnering en opnieuw leren genieten. Hij haalt Aurelius Augustinus aan: “De mens van wie je houdt, is niet meer daar waar hij was, maar overal waar jij bent en hem gedenkt”. Bijzonder lezenswaardig boek voor hulpverleners en voor iedereen die zelf met verlies en verdriet te maken krijgt. Ook interessante vakliteratuur voor leidinggevenden, vertrouwenspersonen, hrm-adviseurs, docenten.
⇒ Het liberalisme en zijn schaduwzijden (Francis Fukuyama, 2022).
Schrijver verdiept zich in de huidige kritiek op het liberalisme. Legt uit wat het klassiek liberalisme in essentie voor hem betekent. Hij ziet het als een oplossing voor het vreedzaam organiseren van diversiteit in pluralistische samenlevingen. Hij beschrijft de tekortkomingen van het liberalisme en de ontaarding ervan in het neoliberalisme. Hij gaat in op de bedreigingen en de bescherming van de vrijheid van meningsuiting en de gevaren van ernstige polarisatie tussen conservatief en progressief denkenden en de toenemende onderlinge verwijdering. Vreedzaam organiseren van diversiteit is volgens schrijver niet genoeg. Hij pleit daarnaast voor bevordering van gemeenschapsgevoel en meer aandacht voor het algemeen belang. Lezenswaardig boek voor wie zich wil verdiepen in de kritiek op het liberalisme en het inzicht wil vergroten in de aanpak van de schaduwzijden ervan.
⇒ Gedoe management (Frank Schurink, 2021).
Praktisch iedereen heeft (wel eens) last van gedoe. Erg lastig wordt het als het je leven negatief beheerst en je niet weet hoe je er vanaf moet komen. Schrijver bekijkt stressgevend gedoe vanuit het brein van de mens: onze hersenen produceren permanent gedoe als we ze niet managen. Dit boekje geeft de lezer handvaten om stressgevend gedoe te leren managen. Schrijver legt uit hoe je meer gebruik van je ‘groene brein’ kunt maken als je wordt geconfronteerd met je ‘rode brein’. Je ‘rode brein’ is belangrijk om je veilig door het leven te loodsen en is er automatisch. In het ‘rode brein’ wordt je functioneren gedreven door automatische gedachten. Maar het kan soms voelen alsof je geen vat hebt op je brein. Dan heb je het ‘groene brein’ nodig, dat wordt gestuurd door gedachten die je kunt creëren en sturen. Dit brein moet je bewust aanzetten. De stelling van de schrijver is: ‘Gedoe managen schept ruimte voor iets anders dan gedoe’. Het is een leerproces. Interessant en lezenswaardig boekje voor iedereen die wel eens last heeft van irritant en stressgevend gedoe.
⇒ De boekhouder en de overste (Sana Valiulina, 2022).
Dit fascinerende boek heeft schrijfster toegevoegd aan haar eerder geschreven roman ‘Kinderen van Brezjnev’. Het beschrijft het door de staat gemonopoliseerde geweten van burgers. Het is in een prachtige parabelvorm geschreven. De parabel gaat over het troosteloze bestaan van de overste die regeert vanuit zijn eigen ‘bubbel’ en zijn eigen waarheid en over de boekhouder die crepeert en weigert om valse documenten te ondertekenen. Deze parabel over het geweten van machthebber en brave burger is diep verontrustend omdat het verhaal echt gebeurt. De brave burger hoort over misstanden en onrecht, en was daarover uiteraard bijzonder verontwaardigd, maar voor zichzelf verklaarde hij het als overblijfselen van het verleden. Rechtvaardigheid zal het volgens hem van het kwaad winnen. De brave burger doet zijn plicht. Dat is zijn simpele en rechttoe-rechtaanfilosofie. Hij staat op zijn rechten, maar ondertussen gebeurt er wat de machthebber van plan is te doen. De brave burger verkeert volgens de parabel in een gevangenis. Bijzonder boek en zeer lezenswaardig voor bestuurders, leidinggevenden, personeelsadviseurs, ondernemingsraden, ombuds- en klachtenfunctionarissen, vertrouwenspersonen.
⇒ Het spiegelwoordenboek (Tara June Winch, 2021).
Schrijfster is van vaderszijde van Arboriginal-afkomst en beschrijft wat het met een mens doet als hem/haar de eigen identiteit, de eigen taal, de eigen leefgemeenschap en de eigen tradities worden afgenomen. Deze roman is daarom zo indrukwekkend, omdat het niet alleen een inkijkje geeft in de hartverscheurende geschiedenis van de culturele genocide van de Arboriginals, maar je vooral ook bewust maakt van wat het met mensen (jong en oud) doet, de gevoelens en de gedachten, wanneer zij actief worden vervreemd van zichzelf, misbruikt, losgerukt uit hun taal en sociale verbanden. De kracht van het boek is de beperking: het beschrijft de geschiedenis van een fictief stadje en een klein aantal fictieve personages. Speciale aandacht wordt gegeven aan taal en aan de betekenis van woorden en van uitdrukkingen. De positieve oproep van dit boek is: Willen we mensen hun zelfsturende behoefte en vermogen (terug)geven, dan begint dat met het (her)waarderen van hun identiteit en het faciliteren van hun behoefte aan zelfrealisatie en erbij horen. Boeiend en lezenswaardig voor iedereen die met en voor mensen werkt en uiteraard die in inheemse culturen geïnteresseerd is.
⇒ De Tirannie van verdienste (Michael J. Sandel, 2021).
Sandel gaat in dit boek uitvoerig in op de kenmerken van de huidige meritocratische samenleving, waarin het belangrijk wordt gevonden dat ieder mens de eigen talenten gebruikt om hoger op te klimmen naar nieuwe, prettige posities waarin men aanzien geniet. De gedachte is dat iedereen daartoe gelijke kansen moet hebben. Een hogere opleiding wordt gezien als een verdienste. Er is sprake van een ’tirannie van verdienste’, volgens schrijver. Hij stelt: ‘Dat we in een maatschappij leven die waarde hecht aan onze talenten is een geluk dat we hebben, en niet iets dat ons toekomt’. Hij wijst er op dat gelijke kansen voor ongelijke mensen tot (nog meer) ongelijkheid in de samenleving leidt. Hij voert een pleidooi om, naast gelijke kansen, zorg te dragen voor gelijkheid van omstandigheden. Individueel geluk vraagt ook dat mensen in staat moeten zijn om een leven van waardigheid te kunnen leven. Belangrijk is, dat er een rechtvaardige verdeling is van erkenning van ieders bijdrage aan de maatschappij. Alle arbeid verdient zijn waardigheid. Lezenswaardige visie voor managers, management- en personeelsadviseurs, ondernemingsraden, vertrouwenspersonen.
⇒ Ruis (Daniel Kahneman, Olivier Sibony en Cass R. Sunstein, 2021).
Het boek gaat over het verschijnsel, dat overal waar mensen tot een oordeel moeten komen de kans op ruis (= ongewenste variabiliteit) aanzienlijk blijkt te zijn. Bijvoorbeeld: Waarom krijgt de een voor hetzelfde delict een veel zwaardere straf dan een ander? Waarom komen verschillende artsen bij eenzelfde patiënt tot een andere diagnose? Variabiliteit in beslissingen komt vaak voor, bijvoorbeeld bij het beoordelen van sollicitanten, trendvoorspellingen, vingerafdrukken, asielaanvragen, ongewenst gedrag et cetera. Schrijvers geven vele praktische voorbeelden van situaties waarin men naar hetzelfde kijkt maar daarover een verschillend oordeel heeft, terwijl dat oordeel identiek zou moeten zijn. Dat leidt tot ongewenste en zo mogelijk onrechtvaardige en wellicht ook risicovolle beslissingen. Zij leggen ook uit waardoor ruis ontstaat en baseren zich daarbij op wetenschappelijk onderzoek. Concrete oplossingen worden in dit zeer lezenswaardige boek genoemd, waarmee ruis zoveel mogelijk kan worden voorkomen of beperkt. Dit boek is een must voor iedereen die mensen en situaties moet beoordelen en daarover beslissingen moet nemen. Om professionals en organisaties te helpen zich meer bewust te zijn van de rol van ruis bij hun beoordelingen en hun handelen.
⇒ Leidinggeven aan professionals? Niet doen! (Mathieu Weggeman, 2007).
Dit boek kreeg in 2008 de waardering ‘managementboek van het jaar’ maar is ook nu nog steeds zeer lezenswaardig. Schrijver, gespecialiseerd in innovatie management, stelt dat professionals al gemotiveerd zijn en graag willen kunnen doen waar ze enthousiast over zijn en waarvoor ze hebben gestudeerd. Echte professionals doen liever iets goed dan iets fout. ‘Pas op dat je dat enthousiasme niet verprutst!’ Hij geeft inzicht in de kenmerken van professionals en hoe managers kunnen voorkomen dat zij op een demotiverende en disproductieve wijze hun professionals ondersteuning geven. Hoe collectiever de ambitie is tussen professionals en managers, hoe meer shared values en hoger energieniveau en minder hobbyisme en planning en controlgedrag. Veel praktische tips worden gegeven: de loopbaanontwikkelingladder, beperking managementtijd, sturen op persoonlijke output, ontwikkeling van team commitment, kennisontwikkeling, zelfsturing, de Rijnlandse manager. Een erg lezenswaardig boek voor iedereen die zijn/haar inzicht in dienend en motiverend management van professionals wil vergroten en toepassen.
⇒ Mintzberg in essentie (Henry Mintzberg, 2019).
Met 42 korte verhalen geeft deze tot nadenken dwingende schrijver zijn essenties van management weer. Een paar uitspraken van hem: ‘Je werk goed doen is beter dan de beste willen zijn’. ‘Netwerken zorgen voor verbinding; gemeenschappen zorgen voor elkaar’. ‘De epidemie van zielloos management’. ‘Strategieën laten groeien als onkruid in een tuin’. ‘Als je het niet weet hoe je het moet aanpakken, moet je misschien doen om te denken in plaats van denken om te doen’. Met beelden uit de praktijk heel lezenswaardig voor niet alleen managers, maar ook managementadviseurs, ondernemingsraden, vertrouwenspersonen.
⇒ De onbevreesde organisatie (Amy C. Edmondson, 2020).
Deze hoogleraar leiderschap en management legt de vinger bij een belangrijk maar helaas ondergewaardeerd en onderbelicht onderwerp: psychologische veiligheid in teams en organisaties. Zij legt aan de hand van praktische voorbeelden en wetenschappelijk onderzoek uit waarom en hoe bijvoorbeeld angst, je niet vrij voelen om openhartig te zijn, geen kritiek durven geven of fouten durven aangeven, de resultaten en vooruitgang van teams en organisaties kunnen schaden. Erg verhelderend en lezenswaardig voor iedereen die leiding geeft of (beroepsmatig) wordt geconfronteerd met psychologische onveiligheid in team of organisatie.
⇒ Terug naar Reims (Didier Eribon, 2018).
Dit meesterwerk laat de lezer doorvoeld begrijpen op welke sluipende manier uitsluitingsmechanismen werken. Schrijver geeft op een indringende wijze inzicht in wat het met een mens doet als hij/zij met uitsluiting wordt geconfronteerd en hoe hij/zij probeert te laten zien ook tot de ‘normale mensen’ te behoren. ‘Het verhaal is autobiografisch met een sociologische analyse, wat resulteert in een complex en persoonlijk essay’. Uitsluiting en gevoelens van uitsluiting zijn heel actueel. Voor iedereen erg lezenswaardig die geïnteresseerd is in oorzaken en gevolgen van deze sociale problematiek.
⇒ Identiteit (Paul Verhaeghe, 2012).
Deze Vlaamse hoogleraar geeft met heldere voorbeelden verdieping aan het thema identiteitsopbouw. “Wie wij zijn wordt bepaald door de context waarin wij leven”. Als mensen ‘de kluts kwijt zijn’, dan zegt dat iets over de omgeving. Die omgeving verandert ingrijpend en bijgevolg de mensen zelf. Identiteit heeft ook meer met worden te maken dan met zijn: “de ander bepaalt de manier waarop ik over mezelf denk”. “Op grond van wat ik te horen gekregen heb tijdens mijn identiteitsopbouw, ben ik zelfzeker, stap ik vol vertrouwen de ander tegemoet of ben ik angstig”. Schrijver heeft een boeiende en strijdbare manier van vertellen. Een must om te lezen voor iedereen die met mensen werkt of er leiding aan geeft.
⇒ De lessen van Ubuntu (Mungi Ngomane, 2019).
De wijsheid voor het leven wordt van generatie op generatie doorgegeven, schrijft Mungi, de kleindochter van de bekende Zuid-Afrikaanse aartsbisschop Desmond Tutu. Zij beschrijft op enthousiaste wijze voor haar nageslacht welke lessen belangrijk zijn geweest bij de aanpak van onder meer de Waarheids- en Verzoeningscommissie. Deze commissie had een manier gevonden om de Zuid-Afrikaanse natie na het rassenconflict op te bouwen. Erg de moeite waard om de lessen van deze Afrikaanse filosofie voor een gelukkig leven te lezen in het kader van Herstelrecht en Herstelgericht werken.
⇒ Het kwaad (Julia Shaw, 2019).
Schrijfster begint met een citaat van Nietzsche (1881): “Böse denken heisst böse machen”. Kwaad denken betekent kwaad scheppen. Aan de hand van allerlei psychologische casestudies gaat ze op zoek naar hoe het komt dat we in een persoon een soort afgrijselijk kwaad kunnen zien. En waarom ogenschijnlijk normale mensen tot bijvoorbeeld sadistisch gedrag, slavenhandel of (industriële) moord kunnen overgaan. Haar visie is, dat ontindividualisering en ontmenselijking mede veroorzaakt worden door bijvoorbeeld ethische blindheid of omdat de (bedrijfs)cultuur en de maatschappij daarvoor ruimte bieden. Lezenswaardig. Over het fenomeen kwaad dat in mensen te vinden is.
⇒ De meeste mensen deugen (Rutger Bregman, 2019).
“Mensen zijn geen engelen. Zij hebben een goed been en een slecht been. De vraag is welk been zij trainen”. Aan de hand van wetenschappelijk onderbouwde voorbeelden legt de schrijver uit dat mensen een sterke voorkeur hebben voor dat goede been. Een positief mensbeeld is realistisch: “We leven op een planeet waar mensen ten diepste geneigd zijn tot het goede”. Een levendige beschrijving. Veel interessante en bruikbare inzichten uit psychologie, archeologie, biologie en economie.
⇒ Straf (Ferdinand von Schirach, 2018).
Twaalf vertellingen over onszelf. Hoe zijn we geworden die we zijn? De schrijver laat aan de hand van boeiende situaties zien hoe moeilijk het is om een individu recht te doen. De vertellingen gaan over de vooringenomenheid over goed en slecht, het streven naar geluk en daarbij falen, het functioneren van de rechtsstaat, het onderzoeken van schuld en het bepalen van straf. Indrukwekkend. In weinig zinnen over grote levensverhalen en rechtsgevoel.
⇒ Het verdeelde gemoed (Hubert Hermans en Els Hermans-Jansen, 2002).
Wat mensen belangrijk vinden, gaat over hun streven naar zelfrealisering en hun verlangen naar verbondenheid met iets of iemand (bestaansverlangens). Schrijvers geven helder inzicht in de door hen ontwikkelde zelfkonfrontatiemethode ZKM. Hiermee kunnen mensen (onder begeleiding) hun zelfkennis vergroten. Een belangrijke rol bij de zelfonderzoeken spelen de gevoelens van mensen. Gevoelens vormen de brug tussen belangrijke ervaringen in verleden, heden en toekomst enerzijds en de bestaansverlangens van mensen anderzijds.
⇒ Intimiteit (Paul Verhaeghe, 2018).
“De soms mooie, maar vaak moeilijke verhouding die wij hebben met anderen, heeft te maken met de soms mooie, maar vaak moeilijke verhouding met onszelf”. “Om van iemand te kunnen houden, moet ik mij goed in mijn vel voelen”. Schrijver geeft vele voorbeelden uit de praktijk. Zijn visie is om bij het leren kennen van onszelf, onszelf te zien als deel van een groter geheel, samen met anderen. Voor hem kan zelfzorg niet los gezien worden van zorg voor de ander. Een inspirerende kijk op autonomie en verbondenheid.
⇒ Nieuwe autoriteit (Haim Omer, 2015).
“De afbraak van het gezag in de samenleving van de afgelopen decennia is een van de oorzaken van de toename van intimiderend en gewelddadig gedrag”. “Hoe kan gezag worden uitgeoefend zonder de waarden van autonomie en cultureel pluralisme aan te tasten?” Schrijver biedt een denkkader voor een nieuwe vorm van autoriteit. Met inzichtelijke voorbeelden en praktische ideeën. Over het creëren van een leefwereld die veiligheid biedt door collectief gedragen verbindend gezag. Zijn kernbegrippen zijn gezamenlijke regie, steunnetwerken, waakzame zorg en geweldloos verzet. Inspirerende visie tegen machteloosheid en voor veilig en verbindend gezag.
⇒ Aantekeningen bij een moord (Peter Vermeersch, 2019).
Schrijver doet indringend verslag van zijn ervaringen, gevoelens en toenemende inzichten als hij als volksjurylid betrokken is bij een strafzaak. Veel vragen komen bij hem op. Helpt het om iemand te straffen? Hoe voelt het om getroffene te zijn? Zou naast het kijken naar regels en schuld, ook gefocust moeten worden op het leed dat is aangericht, op gevoelens van alle betrokkenen, op herstel van schade, op ontmoetingen tussen getroffenen en veroorzakers? Een inspirerend boek bij het nadenken over vorm en inhoud van Herstelrecht en over rechtsgevoel.
